(als gevolg van de herziening verordening gefluoreerde broeikasgassen ofwel de F-gassenverordening)

Wat zijn F-gassen?
F-gassen, ofwel gefluoreerde gassen, zijn een groep van synthetische chemische stoffen die voornamelijk worden gebruikt in koelsystemen, airconditioningsystemen, warmtepompen, en als drijfgassen in aerosolproducten. Ze zijn bekend vanwege hun sterke broeikaseffect, wat betekent dat ze aanzienlijk bijdragen aan de opwarming van de aarde wanneer ze in de atmosfeer terechtkomen.

F-gassen zijn onderverdeeld in drie hoofdgroepen:

  1. HFK’s (Hydrofluorkoolwaterstoffen): Deze worden vaak gebruikt als koelmiddelen in airconditioningsystemen en koelkasten. Ze hebben een hoog potentieel voor globale opwarming (Global Warming Potential, GWP).
  2. PFC’s (Perfluorkoolwaterstoffen): Deze worden gebruikt in elektronica en bepaalde medische toepassingen.
  3. SF6 (Zwavelhexafluoride): Dit wordt gebruikt als isolatiegas in hoogspanningsapparatuur en in de fabricage van magnesium en aluminium.

De Europese Unie heeft strikte regelgeving (EU 2024/573) ingevoerd om het gebruik en de uitstoot van F-gassen te verminderen vanwege hun milieu-impact. Hiermee worden bedrijven en fabrikanten verplicht om over te stappen op meer milieuvriendelijke alternatieven, lekkages te voorkomen, en gerecycleerde of herwonnen F-gassen te gebruiken waar mogelijk.

Wat zijn de gevolgen?
Door de F-gassenverordening zullen er in de toekomst bijna uitsluitend natuurlijke koudemiddelen worden toegepast. Natuurlijke koudemiddelen zijn koelmiddelen die een minimale impact hebben op het milieu. Ze worden steeds meer gepromoot als duurzame alternatieven voor synthetische koudemiddelen zoals F-gassen, die een hoog potentieel voor GWP hebben. De meest voorkomende natuurlijke koudemiddelen zijn:

  1. Ammoniak (NH3): Ammoniak wordt vaak gebruikt in industriële koelsystemen en is zeer efficiënt als koudemiddel. Het heeft een GWP van 0 en een ODP (Ozone Depletion Potential) van 0. Ammoniak is echter toxisch en kan gevaarlijk zijn bij lekkages, dus het vereist zorgvuldige hantering en goed ontwerp van koelsystemen.
  2. Kooldioxide (CO2): CO2, ook bekend als R-744, wordt gebruikt in commerciële en industriële koeling, zoals supermarkten en koelopslag. Het heeft een GWP van 1 (het laagst mogelijke) en een ODP van 0. CO2 werkt goed bij hoge druk en lage temperaturen, maar vereist speciale apparatuur vanwege de hoge druk waarin het moet worden gehouden.
  3. Koolwaterstoffen (zoals propaan, butaan en isobutaan): Deze stoffen, aangeduid als R-290 (propaan), R-600a (isobutaan), en R-600 (butaan), worden vaak gebruikt in huishoudelijke koelkasten, vriezers en kleine commerciële koelsystemen. Ze hebben een zeer laag GWP en een ODP van 0. Koolwaterstoffen zijn ontvlambaar, wat veiligheidsmaatregelen noodzakelijk maakt in hun gebruik en opslag.
  4. Water (H2O): Water wordt soms gebruikt als koudemiddel in absorptiekoelsystemen en andere nichetoepassingen. Het heeft een GWP en ODP van 0, maar is minder efficiënt dan andere koudemiddelen bij lage temperaturen en vereist specifieke technologieën om effectief te zijn.

Natuurlijke koudemiddelen zijn aantrekkelijk vanwege hun milieuvriendelijkheid en hun lage of nul potentieel voor globale opwarming en ozonafbraak. De overstap naar natuurlijke koudemiddelen draagt bij aan de vermindering van de impact van koelsystemen op klimaatverandering en ozonafbraak.

Kunnen bij het gebruik van natuurlijke koudemiddelen explosie risico’s ontstaan?
Ja, bij het gebruik van natuurlijke koudemiddelen met koolwaterstoffen (zoals propaan, butaan en isobutaan) kunnen explosie risico’s ontstaan. De leverancier en gebruiker moeten hier passende maatregelen tegen nemen.

Is een EVD verplicht?
Ja, het opstellen van een Explosieveiligheidsdocument (EVD) is voor natuurlijke koudemiddelen met koolwaterstoffen (zoals propaan, butaan en isobutaan) verplicht onder de ATEX-wetgeving. Het document moet informatie bevatten over de maatregelen die zijn genomen (of moeten worden genomen) om explosierisico’s te beheersen en moet regelmatig worden bijgewerkt.

Gerdian Jansen, Explosieveiligheidsspecialist bij EFPC, Risk en Safety Consultants